Η λειψυδρία στην Κύπρο αποτελεί εδώ και χρόνια ένα σημαντικό πρόβλημα. Στατιστικές αναλύσεις έχουν κατατάξει το νησί ως τη χώρα της ΕΕ που μαστίζεται περισσότερο από το πρόβλημα. Το γεγονός αυτό ανάγκασε από νωρίς τις υπηρεσίες ύδρευσης να αναβαθμίσουν το δίκτυά τους έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειές. Ενσωματώνοντας αισθητήρες και παρακολουθώντας συστηματικά την κατάσταση των αγωγών τους οι Κυπριακές υπηρεσίες ύδρευσης περιόρισαν τις απώλειες τους στο 20%. Το νούμερο αυτό μπορεί σε άλλες χώρες να φαίνεται αποδεκτό, στην Κύπρο όμως δεδομένης της κατάστασης φαντάζει τεράστιο. Φυσικά το ποσοστό αυτό δεν προκύπτει αυστηρά από απώλειες στους αγωγούς αλλά περιλαμβάνει και άλλους παράγοντες όπως η υδροκλοπή. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι οι αισθητήρες τοποθετήθηκαν με τη χρήση ευρετικών μεθόδων, το δε πλήθος και η θέση τους φυσικά δεν είναι βέλτιστα. Στον αντίποδα, το γεγονός ότι η Κρήτη απολάμβανε την αφθονία νερού αδρανοποίησε τις αρχές, οι οποίες, ειδικά σε κάποιες περιοχές, δεν κατέχουν κανένα μηχανισμό εντοπισμού διαρροών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ΔΕΥΑ Χερσονήσου, με συντηρητικούς υπολογισμούς, καταγράφει πέραν του 40% απωλειών. Την κατάσταση έρχεται να επιδεινώσει η ανομβρία των τελευταίων χρόνων και ειδικότερα η τρομακτική μείωση των βροχοπτώσεων φέτος η οποία καταγράφει μείωση 70%. Σε μία τέτοια δεδομένη κατάσταση η μεταφορά εμπειρίας και τεχνογνωσίας από την Κύπρο είναι επιτακτική. Η πρόταση αφορά ένα Ενιαίο Σύστημα Παρακολούθησης των Δικτύων Υδρευσης (ΕΣΠΔΥ) το οποίο θα εφαρμοστεί πιλοτικά στη Λεμεσό και στη Χερσόνησο. Το σύνολο των φορέων, αφού μελετήσει τις τρέχουσες υποδομές στις περιοχές πιλότους, θα εξοπλίσει ή θα αναβαθμίσει τα δίκτυα ύδρευσης με κατάλληλους αισθητήρες καταγραφής και εντοπισμού των διαρροών. Οι ερευνητικοί φορείς του προγράμματος χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία τους και σε συνεργασία με τις υπηρεσίες ύδρευσης θα αποφανθούν για το είδος των αισθητήρων αλλά και για τη βέλτιστη θέση τοποθέτησής τους. Το ΕΣΠΔΥ θα στηρίζεται σε ένα Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα το οποίο θα καταγράφει λεπτομερώς το δίκτυο των αγωγών. Η περιγραφή θα περιλαμβάνει γεωγραφική αποτύπωση αυτών αλλά θα συνοδεύεται και από μετα- πληροφορίες, όπως το είδος των σωληνώσεων, το είδος του υπεδάφους κλπ. Λαμβάνοντας πληροφορίες από τους αισθητήρες σε πραγματικό χρόνο, το ΕΣΠΔΥ θα απεικονίζει με ακρίβεια τη θέση της βλάβης και το μέγεθος αυτής. Στα πλαίσια της πρότασης θα αναπτυχθεί επίσης μια εφαρμογή για κινητές συσκευές η οποία εμπλουτίζει τη φαρέτρα των υπηρεσιών ύδρευσης με σύγχρονες τεχνολογίες. Συμπληρωματικά, η εφαρμογή θα παρέχει δυνατότητες επαυξημένης πραγματικότητας απεικονίζοντας το υπέδαφος γύρω από την ανιχνευθείσα διαρροή και τις διάφορες σωληνώσεις τόσο ύδρευσης όσο και άλλων υπηρεσιών. Τα τεχνικά συνεργεία των υπηρεσιών ύδρευσης θα μπορούν να εντοπίσουν με ακρίβεια τη θέση της απώλειας και να ανταποκριθούν άμεσα, μειώνοντας το κόστος και τον χρόνο των επισκευών.

Οι αφανείς διαρροές είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημόσιοι οργανισμοί ύδρευσης, ιδιαίτερα σε νησιωτικές περιοχές που παρουσιάζουν προβλήματα ανομβρίας όπως η Κύπρος και η Κρήτη. Εκτιμάται ότι κατά μέσο όρο οι σχετικές απώλειες σε νερό ξεπερνούν σε ποσοστό το 20% της κατανάλωσης ετησίως. Γίνεται συνεπώς άμεσα αντιληπτή η σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης των διαρροών και της βελτιστοποίησης στην αντιμετώπισή τους ώστε να γίνεται σωστότερη και αποδοτικότερη χρήση των υδάτινων πόρων των δύο αυτών χωρών. Αυτός είναι ο στόχος της παρούσας πρότασης η οποία ευθυγραμμίζεται πλήρως με τον άξονα 3 της σχετικής πρόσκλησης και τον ειδικό στόχο 3.4. Το ΤΕΠΑΚ και το Ίδρυμα Τεχνολογίας Έρευνας (ΙΤΕ) Κρήτης έχουν στενές σχέσεις συνεργασίας σε διάφορους επιστημονικούς τομείς έρευνας εδώ και χρόνια, ενώ το Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λεμεσού (ΣΥΛ) και η ΔΕΥΑ Χερσονήσου βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία και συναντούνται στα πλαίσια σχετικών ημερίδων σε Κύπρο και Ελλάδα. Το ΣΥΛ ανήκει στο δίκτυο των κοινωνικών εταίρων της πόλης που βρίσκεται σε διαρκή επαφή και στήριξη από το ΤΕΠΑΚ, ενώ το ΙΤΕ έχει στενές σχέσεις με τη ΔΕΥΑΧ. Με πρωτοβουλία του ΤΕΠΑΚ και έπειτα από σχετική συζήτηση με το ΣΥΛ για μια καινοτόμο αντιμετώπιση του προβλήματος των διαρροών, έγινε κρούση στο ΙΤΕ και αναζητήθηκε εταίρος στο χώρο της ύδρευσης με άξονα την κάλυψη διαφορετικών γεω-μορφολογικών παραγόντων και χαρακτηριστικών δικτύου ύδρευσης και καταναλώσεων, ο οποίος θα είχε έντονο ενδιαφέρον και άμεση ανάγκη αξιοποίησής της. Αυτός βρέθηκε στο πρόσωπο της ΔΕΥΑΧ. Το προτεινόμενο ενιαίο σύστημα παρακολούθησης των δικτύων ύδρευσης (ΕΣΠΔΥ) αφορά στην αξιοποίηση των μετρήσεων εξειδικευμένων αισθητήρων που θα τοποθετηθούν σε επιλεγμένες περιοχές στο δίκτυο ύδρευσης για τον έγκαιρο εντοπισμό διαρροών και την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής αναφορικά με τη συντήρηση του δικτύου και την αναβάθμιση των εργασιών αποκατάστασης βλαβών. Ο πυρήνας του ΕΣΠΔΥ είναι ένα Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα (ΓΠΣ) πάνω στο οποίο θα γίνει αποτύπωση βαλβίδων και κρουνών πυρόσβεσης του δικτύου ύδρευσης με χρήση τεχνολογίας GPS που θα καθοδηγήσει και την όδευση των αγωγών. Επιπρόσθετα θα δημιουργηθούν διαφορετικά επίπεδα πληροφοριών σε σχέση με το δίκτυο που θα περιγράφουν αγωγούς και εξαρτήματα, όπως θέση, υλικό κατασκευής, διάμετρο, ηλικία, γεωμορφολογικές συνθήκες όπως τύπος εδάφους, υπόγεια ύδατα, κυκλοφοριακή φόρτιση και κλιματολογικές συνθήκες. Το ΕΣΠΔΥ θα αξιοποιεί τις πληροφορίες για τη θέση των αισθητήρων και θα επεξεργάζεται τις σχετικές ενδείξεις σε πραγματικό χρόνο ώστε να ανιχνεύει τις διαρροές και να ενημερώνει άμεσα τους αρμόδιους φορείς. Επιπρόσθετα οι ενδείξεις και οι διαρροές θα οπτικοποιούνται στο ΓΠΣ και θα οριοθετείται η περιοχή ενδιαφέροντος ώστε να καθοδηγείται σωστά και με ακρίβεια το συνεργείο αποκατάστασης. Οι πληροφορίες για τις διαρροές σε συνδυασμό με τις μετρήσεις θα διατηρούνται σε Βάση Δεδομένων και θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανακτηθούν και να παρουσιαστούν με τη μορφή θεματικών χαρτών. Οι εργασίες αποκατάστασης βλαβών θα υποστηρίζονται από εφαρμογή που θα τρέχει σε κινητές συσκευές και θα αποτελεί ένα αυτόνομο σύστημα προβολής των υπόγειων υποδομών. Η εξειδικευμένη αυτή εφαρμογή με βάση τη γεωγραφική θέση του χρήστη θα προβάλλει στην κινητή του συσκευή πληροφορίες σχετικά με τις υπόγειες υποδομές στο συγκεκριμένο σημείο αντλώντας δεδομένα από το ΓΠΣ. Οι πληροφορίες θα προβάλλονται σε περιβάλλον επαυξημένης πραγματικότητας και θα αφορούν στοιχεία για τις υπόγειες υποδομές που βρίσκονται στο πεδίο προβολής της κάμερας της κινητής συσκευής όπως αποχέτευση, ηλεκτρικό δίκτυο, επικοινωνιακά δίκτυα, κλπ. Ο χρήστης θα έχει επιπρόσθετα όλες τις λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τον αγωγό (διάμετρο, υλικό, θέση) που βρίσκεται στο υπέδαφος μπροστά του, όπως επίσης και πληροφορίες που αφορούν θέματα ασφάλειας για το συνεργείο (πχ. τάση ηλεκτρικών καλωδίων, ασφαλής απόσταση εκσκαφής) και προληπτικά μέτρα για αποφυγή ζημιών σε άλλες υποδομές που τυχόν θα επηρεαστούν (π.χ. αποκοπή καλωδίων τηλεπικοινωνιών). Τόσο το ΣΥΛ όσο και η ΔΕΥΑΧ θα ενισχυθούν σημαντικά με ένα σύγχρονο και τεχνολογικά καινοτόμο σύστημα ανίχνευσης και αντιμετώπισης διαρροών που δύσκολα θα μπορούσαν να αναπτύξουν ή εγκαταστήσουν χωρίς τη συμβολή της πρότασης αυτής. Οι εξοικονομήσεις νερού με συντηρητικές εκτιμήσεις θα φτάσουν το 4% για το ΣΥΛ και το 10% για τη ΔΕΥΑΧ, ή αλλιώς θα μπορούν να εξυπηρετήσουν πρόσθετο πληθυσμό πέραν των 1000 καταναλωτών σε κάθε περιοχή.

Η πρόταση αποτελείται από 5 διακριτά Πακέτα Εργασίας (ΠΕ) όπου καθορίζεται με σαφήνεια ο τρόπος εξέλιξης του έργου και η αλληλεπίδραση των επιμέρους δραστηριοτήτων και των εταίρων. Το ΤΕΠΑΚ θα αναλάβει το κύριο βάρος στο ΠΕ1 που αφορά τη διαχείριση και το συντονισμό. Το ΠΕ1 αποτελείται από τρία Παραδοτέα (ΠΔ): Το ΠΔ1.2 περιλαμβάνει τον καθορισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων των εταίρων, τις διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας, την ανάλυση και διαχείριση ρίσκου, τα πρότυπα διαδικασιών ανάπτυξης λογισμικού και τεκμηρίωσης, και τις διαδικασίες επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των εταίρων. Το ΠΔ1.3 αφορά το συντονισμό των εργασιών και τον έλεγχο της χρονικής εκτέλεσης των δραστηριοτήτων, τη διαχείριση των ομάδων, την οργάνωση των συναντήσεων των εταίρων και τη διαχείριση όλων των οικονομικών και οργανωτικών θεμάτων του έργου. Το ΠΔ1.4 είναι υπεύθυνο για την σύνταξη των περιοδικών εκθέσεων προόδου και οικονομικών. Το ΠΕ2 με επικεφαλής τη ΔΕΥΑ Χερσονήσου αφορά τις ενέργειες δημοσιότητας και πληροφόρησης και περιλαμβάνει 4 παραδοτέα: (α) ΠΔ2.1 που αφορά την ιστοσελίδα του έργου, (β) ΠΔ2.2 που περιλαμβάνει τη διοργάνωση ημερίδων προβολής, την ενημέρωση και διάδοση των αποτελεσμάτων (γ) ΠΔ.2.3 για τη δημιουργία και τη διαχείριση λογαριασμών κοινωνικής δικτύωσης (Facebook και Twitter), και (δ) ΠΔ.2.4 που προνοεί τη δημιουργία ηλεκτρονικού και έντυπου προωθητικού υλικού.Στο ΠΕ3 θα πραγματοποιηθεί η ανάπτυξη του λογισμικού (Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα - ΓΠΣ, κινητής συσκευής) και η μοντελοποίηση του δικτύου. Το ΠΕ3 περιλαμβάνει 3 παραδοτέα: Στο ΠΕ3.1 θα γίνει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του ΓΠΣ και το οποίο περιλαμβάνει ανάλυση λειτουργικών απαιτήσεων, καθορισμό των επίπεδων πληροφορίας, σχεδίαση της γραφικής διαπροσωπείας, υλοποίηση της Βάσης Δεδομένων και των σχετικών λειτουργιών, και έλεγχο του ΓΠΣ. Το ΠΕ3.2 αφορά τη γεωγραφική αποτύπωση του δικτύου στις περιοχές πιλότους. Οι υπηρεσίες ύδρευσης που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα παρέχουν πληροφορίες για το υπάρχον δίκτυο και θα εποπτεύουν την όλη διαδικασία. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου πακέτου θα γίνει εισαγωγή χωρικών δεδομένων καθώς και σύνδεση με σχετικές πληροφορίες δικτύου και αισθητήρων. Το ΠΕ3.3 περιλαμβάνει την υλοποίηση του λογισμικού κινητής συσκευής αφού προηγηθεί η ανάλυση των λειτουργικών απαιτήσεων. Στα στάδια της υλοποίησης περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός της γραφικής διαπροσωπείας, η ενσωμάτωση τεχνολογιών που επιτρέπουν επαυξημένη πραγματικότητα και ο έλεγχος συμβατότητάς της με τα διάφορα διαθέσιμα λειτουργικά. Επικεφαλής του ΠΕ3 θα είναι το ΙΤΕ το οποίο θα συνεργαστεί στενά με το ΤΕΠΑΚ για την υλοποίηση της κινητής εφαρμογής. Το ΠΕ4 περιλαμβάνει 2 παραδοτέα και αφορά την προμήθεια και την εγκατάσταση των αισθητήρων. Αρχικά, θα μελετηθούν και αξιολογηθούν οι υφιστάμενες τεχνολογίες (ΠΕ4.1). Οι ερευνητικοί φορείς, λαμβάνοντας υπόψη τον υπάρχοντα εξοπλισμό, το είδος του δικτύου και την ηλικία του, θα αποφανθούν για τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των αισθητήρων που απαιτούνται. Στη συνέχεια θα προχωρήσουν στην προκήρυξη προσφορών προκειμένου να προμηθευτούν τον απαραίτητο εξοπλισμό. Υπό την ευθύνη του ΠΕ4.2 είναι η προμήθεια και η εγκατάσταση των αισθητήρων στο δίκτυο των περιοχών πιλότων. Τη γενική εποπτεία του ΠΕ4 θα την έχει το ΤΕΠΑΚ ενώ αναμένεται η συνδρομή όλων των εταίρων. Τέλος, το ΠΕ5 αφορά την πιλοτική λειτουργία του συστήματος και περιλαμβάνει 4 παραδοτέα, ενώ υπεύθυνος εταίρος είναι η Υδατοπρομήθεια Λεμεσού. Το ΠΔ5.1 επικεντρώνεται στην εκπαίδευση ομάδων ελεγχόμενης πιλοτικής λειτουργίας. Επιλεγμένα άτομα από τους εταίρους (φοιτητές, υπάλληλοι των οργανισμών ύδρευσης) θα εκπαιδευτούν στο σύστημα και σε συγκεκριμένα σενάρια ώστε να καταχωρήσουν δεδομένα αλλά και να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες της κινητής εφαρμογής επαυξημένης πραγματικότητας για το υπόγειο δίκτυο. Στη συνέχεια, στο ΠΔ5.2 θα πραγματοποιηθεί η επεξεργασία δεδομένων: Τα δεδομένα που θα συλλεχθούν θα είναι δύο ειδών, τα συνθετικά του ΠΔ5.1 τα οποία θα αφορούν συγκεκριμένα σενάρια διαρροών σε προεπιλεγμένες θέσεις του δικτύου, και τα πραγματικά τα οποία θα καταχωρηθούν από ομάδες εργασίας των οργανισμών ύδρευσης μέσα σε περίοδο 6 μηνών. Η επεξεργασία αφορά τον εντοπισμό διαρροών και τη γραφική τους απεικόνιση στο ΓΠΣ και στην κινητή εφαρμογή, αλλά και την περαιτέρω ανάλυσή τους ανά αριθμό, σοβαρότητα, είδος υλικού/αγωγών στο σημείο εμφάνισης, κλπ. Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν δοκιμές αξιολόγησης της κινητής εφαρμογής από τεχνικές ομάδες αντιμετώπισης διαρροών και των δύο υπηρεσιών ύδρευσης. Η διόρθωση και τελική ρύθμιση συστήματος αποτελεί το αντικείμενο του ΠΔ5.3. Τέλος, στα πλαίσια του ΠΔ5.4, θα πραγματοποιηθεί η συγγραφή έκθεσης αποτίμησης λειτουργίας συστήματος η οποία θα αναφέρει λεπτομερώς τα τελικά συμπεράσματα αναφορικά με την επάρκεια και την αποτελεσματικότητά του. Οι δύο ερευνητικοί φορείς θα χειριστούν τα δύο τελευταία παραδοτέα.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ (ΚΥΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΣ) - 243,741.10 €
ΥΔΑΤΟΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΛΕΜΕΣΟΥ - 139,040.59 €
ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ - 155,768.47 €
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ - 108,718.23 €